Kayadan oyulmuş anıtsal ölçekli basamaklı sunaklar, girişleri platodan başlayan kaya merdivenleriyle inilen tonoz örtülü kaya tünelleri, anıtsal kaya sarnıçları, kabartmalar… Anadolu’nun ilk mahir kuyumcusu, bezeme sanatı ustası, müzikte flütün mucidi Frigler, Ege Göçleri ile Anadolu’ya gelen Balkan kökenli boylardan biriydi.
Başlangıçta Eskişehir, Afyon, Ankara ve Sakarya vadilerini içine alan bir bölgede yerleşen Frigler, daha sonrasında Kütahya’dan Kızılırmak’a, Ankara’dan Denizli’ye kadar olan bölgede güçlü bir uygarlık oluşturmuşlardı. Bugün Frig Vadisi’nin kayadan oyma anıt kalıntıları, binlerce yıl öncesinden bugüne öyküler anlatıyor ziyaretçilerine.
Frigler ölülerini de kayalara oyulmuş mezarlara ya da Tümülüslere gömerlerdi. Kaya mezarlarının çoğu soyulmuş olduğu için ne yazık ki hakkında fazla bilgi bulunmuyor. M.Ö. 8. yüzyıl başlarından M.Ö. 6. yüzyıl ortalarına kadar kullanıldıkları sanılan tümülüslerin büyük bölümü Gordion’dadır. Kentin sırtlarında yer alan yığma toprak mezarların sayısı 100’e ulaşıyor.
Frig Yolu
Frig Vadisi, Seyitgazi, Kütahya ve Afyon arasında çok geniş bir alana yayılıyor. Asıl ilgi merkezi ise Midas Şehri (Yazılıkaya köyü). Yazılıkaya Platformu, vadinin güney ucunda; Yazılıkaya Köyünün hemen batısında yer alıyor. Frigler’in ana tanrıça Kybele’ye tapındıkları en önemli kült merkezi, Yazılıkaya Açıkhava Kutsal Alanı, sonbaharda gidilebilecek ilginç rotalardan biri.
Ancak mevsim gereği havanın yağışlı, Frig Yolu güzergahının engebeli ve çamurlu olması nedeniyle tedbirli olmanızda yarar var. Etrafta göreceklerinizin çoğu, tıpkı Kapadokya’da olduğu gibi bölgede yaşayanların kendilerine çeşitli barınaklar yapmak için oydukları devasa kaya kütleleri.
Vadideki işaretleme çalışmaları henüz bitmemiş olsa da Frig Vadisi’ni, Seydiler-Yazılıkaya, Gordion-Yazılıkaya ve İncik-Yazılıkaya güzergahlarını takip ederek gezebilirsiniz.
Frig Vadisi’ne nasıl gidilir
Arkeolojik sit alanı olan Frig Vadisi’ni gezebilmek için aracınızın olması şart. Eskişehir’e 75 km, Çifteler’e 39 km, Seyitgazi’ye ise 30 km mesafede bulunuyor. Yol düzgün ve asfalt. Aracınız yoksa Eskişehir’den Seyitgazi’ye ya da Afyon’dan İhsaniye’ye otobüs ile gelip daha sonrasında taksi tutabilirsiniz. Aksi takdirde uzun yürüyüşe hazır olun.
Nerede kalınır
Frigya Vadisi’nde tavsiye edebileceğim konaklama tesisi yok. O nedenle Eskişehir, Kütahya ve Afyon ile etraftaki ilçelerde konaklamayı seçmek uygun olur.
Ne yenir
Eskişehir’de Tatar ve Kırım kültürünün eseri olan ve kıyma, soğan, baharat karışımı ile hazırlanan, açılmamış yufkaya konulup yağda kızartılmasıyla hazırlanan çibörek mutlaka tadılmalı.
Frigler kimdir
Frigler, siyasi bir topluluk olarak ilk defa MÖ 750’den sonra ortaya çıkmışlardır, Midas döneminde ise (M.Ö. 725-695/675) bütün Orta ve Güneydoğu Anadolu’ya egemen, güçlü bir krallık düzeyine ulaşmışlardır.
Önce Bitinya bölgesine (Karadeniz’in batısı) yerleştiler. MÖ 12-7. yüzyıllar arasında bölgeye hâkim oldular. Bundan sonraki yıllarda Sangarios Nehri (bugünkü Sakarya) ile Maiandros Nehri (bugünkü Menderes) arasında kalan yerin çekirdek olarak kabul edildiği bir bölgeye yayıldılar.
İlk kralları Gordias ülkenin başkentine de ismini verdi. Gordias’ın efsanelere konu olan oğlu Midas sürekli savaştıkları Asurlularla barış yaptı. İki önemli şehri ihya etti: Polatlı yakınlarındaki siyasi merkez Gordion ve bugün Han ilçesine bağlı Yazılıkaya’da bulunan dini merkez Midas…
Frigler çiftçi toplumuydu. Büyük toprakları rahipler yönetirdi. Maden işçiliği de gelişmişti; metal aletlerle taşları biçimlendirdiler. Bronzdan yapılmış boğa başı şeklindeki kadehleri Balkanlar’a kadar ulaştı. M.Ö.7. yüzyılda Kimmerler’in Kafkaslar’dan çıkıp Anadolu’ya gelmesi Frig Uygarlığı’nın sonu oldu.
Frigcenin bir Hint-Avrupa dili olduğu Yunan alfabesiyle yazılmış iki yazıt yardımıyla saptandı. Frigce, Roma döneminde ‘Tanrıların Dili’ olarak adlandırılır, Zeus ve Kibele’nin de Frigce konuştuğuna inanıldığı için dini ayinler de bu dilde yapılırdı. Yazısı ise henüz tamamen çözülemedi, sadece bazı kelimeler okunabiliyor.
